Μετά από μια δεκαετή κρίση, η οποία οδήγησε στην υπογραφή τριών μνημονίων προκειμένου η χώρα να αντιμετωπίσει τα διαρθρωτικά προβλήματά της στην οικονομία, βρισκόμαστε τρεις μήνες πριν τη λήξη του τρίτου μνημονίου.

Στο διάστημα που μεσολαβεί πρέπει να:

• Κλείσει η συμφωνία για τα μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους και να αποσαφηνιστεί αν και πως θα συνδεθούν με δεσμεύσεις της χώρας
• Προσδιοριστεί το είδος της μεταμνημονιακής εποπτείας της ελληνικής οικονομίας
• Να οριστικοποιηθεί αν και ποιος θα είναι ο ρόλος του ΔΝΤ.

Τα κρίσιμα ερωτήματα για τους Έλληνες πολίτες μετά τη δεκάχρονη κρίση είναι:

•   Aν και πως η Ελλάδα μπορεί να καλύψει το χαμένο ΑΕΠ ώστε να μπει σε τροχιά πραγματικής σύγκλισης με την υπόλοιπη Ευρώπη και
•   Πως θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις κοινωνικές συνέπειες της κρίσης.

Ένα από τα πολλά παράδοξα που σχετίζονται με την ελληνική κρίση είναι ότι ακόμη και σήμερα οι μυθοπλασίες γύρω από τα αίτιά της παραμένουν ισχυρές.

Αυτό εμποδίζει τη διεξαγωγή μιας συζήτησης για την επόμενη ημέρα σε ορθολογική βάση.

Για να απαντήσουμε στα ερωτήματα για την επόμενη ημέρα ήρθε η ώρα να συμφωνήσουμε στις απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα:

1. Ποια ήταν τα αίτια της κρίσης και γιατί αυτή διήρκεσε τόσο πολύ και είχε τόσο μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος και
2. Να αποφανθούμε αν η κρίση οδήγησε στα μνημόνια ή το αντίθετο.

Η βασική, αλλά όχι καθολικά αποδεκτή, ερμηνεία για τα αίτια της κρίσης ξεκινά από τη θέση ότι η Ελλάδα μετά την ένταξη στην ΟΝΕ, και ιδιαίτερα μετά το 2004, αδράνησε στην αντιμετώπιση του δημοσιονομικού ελλείμματος και του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που διογκώνονταν χρόνο με το χρόνο.

Το μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας ήταν το σαθρό παραγωγικό πρότυπο που δεν της επέτρεπε να ενταχθεί αποτελεσματικά στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας.

Έτσι, συρρικνώθηκε το τμήμα της οικονομίας που παρήγαγε διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες και διογκώθηκε το εσωστρεφές της τμήμα.

Όταν, λοιπόν, εκδηλώθηκε η κρίση, η Ελλάδα βρέθηκε με:

1. Τεράστιο δημόσιο χρέος και μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα,
2. Πρωτοφανές για τα μεταπολεμικά δεδομένα έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και
3. Τεράστιο έλλειμμα αξιοπιστίας εξαιτίας των «πλαστών στατιστικών στοιχείων» –διατύπωση της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – που έστελνε στη Eurostat η κυβέρνηση της ΝΔ.

Όταν οι ροές των κεφαλαίων σταμάτησαν γιατί οι αγορές συμπέραναν ότι η Ελλάδα μπορεί να δυσκολευτεί μελλοντικά να εξυπηρετήσει το χρέος της, η χώρα προσέφυγε στους Ευρωπαίους εταίρους οι οποίοι προσέφεραν πρόγραμμα 110 δις ευρώ έναντι δεσμεύσεων της για αντιμετώπιση των μακροοικονομικών της ανισορροπιών.

Εκείνες λοιπόν τις κρίσιμες στιγμές δεν υπήρξε συναίνεση από την αξιωματική αντιπολίτευση της ΝΔ για την φύση του προβλήματος, ούτε για το μέγεθος της κρίσης, ούτε για το τι έπρεπε να γίνει.

Η έλλειψη πολιτικής και κοινωνικής συναίνεσης επί ενός εθνικού σχεδίου εξόδου από την κρίση, είχε ως αποτέλεσμα η χώρα να υπογράψει τρία μνημόνια, να παραμείνει σε ύφεση από το 2008 μέχρι το 2016 για περίπου μια δεκαετία, να χάσει το 25% του ΑΕΠ, και η ανεργία να φτάσει στο 27%.

Κρίνοντας εκ των υστέρων  την εμπειρία της Ελλάδας με αυτήν άλλων χωρών που μπήκαν στα μνημόνια είναι προφανές ότι οι άλλοι πέτυχαν εκεί που εμείς αποτύχαμε.

Αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι στην Ιρλανδία, Πορτογαλία και Κύπρο δεν υπήρχαν πολιτικές διχογνωμίες ως προς τα αίτια προσφυγής στα μνημόνια.

Στις χώρες αυτές, κυβέρνηση και αντιπολίτευση συναίνεσαν, εφάρμοσαν τις πολιτικές που τους επέτρεψαν να διορθώσουν τις οικονομικές ανισορροπίες τους, αποκατέστησαν την αξιοπιστία τους και απέκτησαν ξανά πρόσβαση στις αγορές με ένα μόνο μνημόνιο.

Στο ερώτημα αν υπήρχε τρόπος να αντιμετωπίσουμε τα οικονομικά προβλήματα με κάποια άλλη πολιτική με την οποία θα αποφεύγαμε στο σύνολο τους τις απώλειες σε ΑΕΠ η απάντηση μου είναι κατηγορηματικά όχι.

Θα μπορούσαμε όμως να περιορίσουμε τις απώλειες σε ΑΕΠ και σε θέσεις εργασίας αν υπήρχαν συναινέσεις και πολιτική σταθερότητα στο εσωτερικό της χώρας και ετοιμότητα των ευρωπαίων για άμεσες και ριζοσπαστικές λύσεις ως προς τη στήριξη της χώρας.

Η Ελλάδα, έπειτα από μια χαμένη δεκαετία, το 2017 είχε θετικό ρυθμό ανάπτυξης περίπου στο 1,4%. Πολύ χαμηλότερα από την αρχική πρόβλεψη για 2,7%.

Η χαμηλότερη επίδοση το 2017, όπως και η ύφεση το 2015 και το 2016 υπήρξαν το συνδυαστικό αποτέλεσμα των capital controls, αλλά και της υπέρμετρης λιτότητας μέσω των υπερπλεονασμάτων που συνειδητά επέλεξε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ παρά το γεγονός ότι τα καταδίκαζε ακόμη και ως κυβέρνηση.

Σε τι διαφέρει για παράδειγμα το πλεόνασμα 4,2% του ΑΕΠ για το 2017 από το αντίστοιχα του δεύτερου μνημονίου;

Την τριετία 2016-2018 η υπέρβαση του ετήσιου στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα ισοδυναμεί με αφαίμαξη από την οικονομία πόρων ύψους 7,5 δισ. ευρώ.

Με λίγα λόγια τα υπερπλεονάσματα υπήρξαν το αποτέλεσμα της υπερφορολόγησης και όχι της αύξησης του ΑΕΠ.

Αυτό έχει ως συνέπεια σημαντικές απώλειες σε όρους ΑΕΠ, θέσεων εργασίας και εισοδημάτων με αποκλειστική ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ και όχι των θεσμικών δανειστών.

Επιπρόσθετα, η κυβέρνηση με την υπογραφή της και χωρίς να υπάρχει κάποιο νέο μνημόνιο δεσμεύει τη χώρα με δημοσιονομικά μέτρα για τα έτη 2019 και 2020 και με υψηλούς στόχους για τα πρωτογενή πλεονάσματα, τουλάχιστον μέχρι το 2022 δηλαδή για 4 χρόνια μετά τη τυπική λήξη του Τρίτου Μνημονίου.

Δεν αποτελεί λοιπόν σύμπτωση ότι πρόσφατα τόσο η Ε.Ε και ο ΟΟΣΑ αναθεώρησαν σημαντικά προς τα κάτω τις προβλέψεις τους για το ρυθμό ανάπτυξης του 2018 και το 2019.

Με αυτά τα δεδομένα, σήμερα η κυβέρνηση οφείλει να απαντήσει στα ακόλουθα ερωτήματα:

• Έχουν γίνει οι αναγκαίες αλλαγές στην Ελλάδα, έχει προετοιμαστεί επαρκώς η οικονομία, έχει μετασχηματιστεί το παραγωγικό πρότυπο ώστε να μπούμε σε πορεία βιώσιμης ανάπτυξης;
• Σε περίπτωση μιας νέας διεθνούς κρίσης θα είμαστε προστατευμένοι ώστε να μην πληρώσουμε εκ νέου υψηλό οικονομικό και κοινωνικό κόστος;

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αντί να απαντήσει στα ερωτήματα προσπαθεί να κτίσει μια νέα πολιτική αφήγηση με το παραπλανητικό δίλλημα «καθαρή έξοδος» ή «προληπτική πιστωτική γραμμή».

Είναι παραπλανητικό το δίλημμα γιατί στηρίζεται στη εσφαλμένη κυβερνητική θέση ότι η «καθαρή» έξοδος από τα μνημόνια συνεπάγεται την οριστική και ασφαλή υπέρβαση της κρίσης.

Η απάντηση που δίνει το Κίνημα Αλλαγής στα ερωτήματα αυτά είναι ότι παρά τις μεγάλες αλλαγές που δρομολογήθηκαν από το 2010, έχουμε δρόμο ακόμη μπροστά μας.

Ας δούμε λοιπόν τι σημαίνει η «καθαρή» έξοδος στις αγορές για την αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας.

Μετά τον Αύγουστο τα επιτόκια με τα οποία θα δανειζόμαστε από τις αγορές θα είναι πολύ υψηλότερα από αυτά των θεσμικών δανειστών άρα θα αυξηθεί το κόστος δανεισμού και θα μειωθεί ο δημοσιονομικός χώρος για να στηρίξει την ανάπτυξη.

Αρνητικές για την ανάπτυξη θα είναι και οι συνέπειες από την περικοπή των συντάξεων και τη μείωση του αφορολογήτου που έχει συμφωνήσει η κυβέρνηση για το 2019 και 2020 αντίστοιχα.

Όλα αυτά σε μια περίοδο που η διεθνής συγκυρία μπορεί να μην παραμείνει ευνοϊκή, καθώς η πολιτική των αρνητικών επιτοκίων αναμένεται ότι θα αναστραφεί.

Έτσι, η αναπτυξιακή πορεία της χώρας θα κριθεί κυρίως στο μέτωπο των ιδιωτικών επενδύσεων.

Αυτές θα πρέπει να αυξηθούν ώστε να υπερβαίνουν τις αποσβέσεις και να καλυφθούν οι απώλειες στον παραγωγικό ιστό που προκαλεί η αποεπένδυση από το 2009.

Στο ερώτημα σε ποιους τομείς πρέπει να γίνουν οι επενδύσεις, η απάντηση είναι: στο καινοτόμο και εξωστρεφές τμήμα της οικονομίας.

Έτσι, θα συνεισφέρουν στην αναδιάρθρωση της οικονομίας και θα στηρίξουν την αναπτυξιακή πορεία μέσω της ενίσχυσης των καθαρών εξαγωγών.

Οι νέες επενδύσεις θα επιτρέψουν τη δημιουργία νέων και ποιοτικών θέσεων εργασίας και τη ενίσχυση των μισθών.

Η κυβέρνηση το ζήτημα των ιδιωτικών επενδύσεων το έχει αντιμετωπίσει μέχρι σήμερα με ιδεοληπτικό τρόπο.

Γι’ αυτό πολλές από αυτές δεν έχουν ξεκινήσει ή δεν προχωρούν με τον αναγκαίο ρυθμό.

Αντίθετα, ανησυχητικές διαστάσεις παίρνει το φαινόμενο μεγάλων επιχειρήσεων που αποχωρούν από τη χώρα.

Κρίσιμος παράγοντας για την προσέλκυση επενδύσεων είναι μεταξύ άλλων η στάση που θα τηρήσει η κυβέρνηση έναντι του προγράμματος διαρθρωτικών αλλαγών που είναι αναγκαίες για τη χώρα.

Επιγραμματικά θα αναφερθώ σε ορισμένες από αυτές που θεωρώ ότι είναι κρίσιμες.

Ξεκινώ με αυτές που διασφαλίζουν τη διαφάνεια στην άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής.

Θα διατηρηθεί η νομοθετική πρόβλεψη  για την κατάρτιση του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής, η διαύγεια, η ανεξαρτησία της ΑΑΔΕ;

Θα τοποθετούνται οι Γενικοί Γραμματείς με αξιοκρατικό και διαφανή τρόπο ή θα επιλέγονται με κριτήριο την πολιτική τους στράτευση;

Τι θα γίνει με άλλες αλλαγές που είναι εξίσου αναγκαίες;

Θα απλοποιηθεί η διαδικασία έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας;

Θα αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης;

Θα προχωρήσουν οι διαδικασίες για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης και η αξιολόγηση των εργαζομένων στο δημόσιο;

Αν η κυβέρνηση επιλέξει να αναστείλει ή να ακυρώσει κάποιες από τις αναγκαίες αλλαγές, αυτό θα επηρεάσει αρνητικά την αξιοπιστία της χώρας.

Οι αγορές όπως βλέπουμε και από την Ιταλία και την Τουρκία θα επιβάλουν στη χώρα τη δική τους πειθαρχία σε κάθε δημοσιονομική παρασπονδία ή στην προσπάθεια ακύρωσης των διαρθρωτικών αλλαγών.

Η ακύρωση αλλαγών που έχουν γίνει ίσως δώσει στους Ευρωπαίους αφορμή να αναστείλουν τα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους.

Διότι είναι πλέον φανερό ότι σε αντίθεση με πολλούς, μεταξύ των οποίων και το ΔΝΤ και η ΕΚΤ, που προτείνουν να ανακοινωθούν προκαταβολικά τον Αύγουστο του 2018 τα μέτρα για το χρέος ώστε να κερδίσουμε αξιοπιστία έναντι αγορών και δυνητικών επενδυτών η Γερμανία θέλει να συνδέσει την ελάφρυνση του χρέους με όρους και προϋποθέσεις.

Αν τελικά συμβεί αυτό θα επηρεάσει αρνητικά τις αγορές και τους επενδυτές.

Τέλος, καθοριστικό παραμένει το ερώτημα με ποια λεφτά θα γίνουν αυτές οι επενδύσεις.

Οι επιλογές της κυβέρνησης την τελευταία τριετία συνέβαλαν στην περαιτέρω αύξηση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων, στην καθήλωση παραγωγικών δυνάμεων της οικονομίας που εγκλωβίστηκαν εξαιτίας του δανεισμού τους για επενδύσεις πριν το ξέσπασμα της κρίσης.

Όσο, λοιπόν, η κυβέρνηση δεν αναλαμβάνει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες ώστε να μειωθούν τα κόκκινα δάνεια, η ελληνική οικονομία θα χάνει τις όποιες αναπτυξιακές ευκαιρίες υπάρχουν.

Επιχειρήσεις που θα έπρεπε να κλείσουν εδώ και καιρό παραμένουν σε λειτουργία σε βάρος επιχειρήσεων που είναι υγιείς και ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους.

Η έξοδος από την κρίση προϋποθέτει:

• Την ανακοίνωση και υλοποίηση των μέτρων ελάφρυνσης χρέους το καλοκαίρι του 2018 ώστε να μειωθεί ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα από 3,5% στο 2% περίπου του ΑΕΠ.

Όσο η αξιοπιστία της χώρας είναι υπό αμφισβήτηση η επίτευξη αυτού του στόχου είναι δύσκολη. Για αυτό απαιτούνται πολιτικές συναινέσεις ώστε να δεχτούν οι δανειστές να ξεκινήσει η συζήτηση αυτή.

• Ένα Εθνικό Πρόγραμμα Διαρθρωτικών Αλλαγών που θα επιταχύνει την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου και θα οδηγήσει στην εδραίωση ανοικτών οικονομικών και πολιτικών θεσμών προϋπόθεση για βιώσιμη ανάπτυξη.

Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς η κρίση είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της συγκέντρωσης σε συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας σε βάρος του ανταγωνισμού και τελικά των καταναλωτών.

• Ένα Εθνικό Πρόγραμμα Επενδύσεων της τάξης των 100 δις, που θα προσελκύσει ιδιωτικά κυρίως κεφάλαια, για την επόμενη τετραετία για να αναπληρωθεί ο καταστραμμένος παραγωγικός ιστός.
• Ένα σχέδιο με στοχευμένες κοινωνικές παρεμβάσεις για την ανακούφιση όσων πραγματικά έχουν πληγεί από την κρίση.
• Την διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής για το ιδιωτικό χρέος. Με ένα νέο οδικό χάρτη για την άμεση αντιμετώπισης του προβλήματος των κόκκινων δανείων. Έτσι και οι επιχειρήσεις θα προχωρήσουν στην αναδιάρθρωση τους και σε πολλούς ελεύθερους επαγγελματίες θα δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία με το ξεκαθάρισμα των υποχρεώσεων τους.
• Ένα σχέδιο για τη μείωση των φορολογικών και ασφαλιστικών βαρών ώστε να ανακοπεί η αυξητική πορεία των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς την εφορία που έχουν φτάσει τα 102 δις και προς τα ασφαλιστικά ταμεία που έχουν φτάσει τα 32 δις.
• Ένα σχέδιο για την αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου.
• Την άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων προκειμένου να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών προς την ελληνική οικονομία.

Για να ενεργοποιηθούν οι αδρανοποιημένες αλλά υγιείς παραγωγικές δυνάμεις της χώρας αυτές δηλαδή που δεν στηρίζονται στα κρατικά έργα και τις κρατικές προμήθειες της χώρας αλλά που έχουν επιδείξει διάθεση για καινοτομία και εξωστρέφεια απαιτείται μετά τις εκλογές να υπάρξει εθνική συνεννόηση.

Έτσι μόνο θα εξασφαλίσουμε μεσοπρόθεσμη τάση ανάπτυξης που να υπερβαίνει το 2%, προϋπόθεση για οριστική και ασφαλή έξοδο από την κρίση.

Αν οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας καταφέρουν να συμφωνήσουν σε αυτά τότε, παρά τα λάθη πριν και μετά την εκδήλωση της κρίσης, θα καταφέρουν να ανακτήσουν ένα μεγάλο μέρος από τη χαμένη αξιοπιστία τους στη συνείδηση των πολιτών. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι θα καταφέρουν να βγει η Χώρα από την κρίση οριστικά και με ασφάλεια και να επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων που εντάθηκαν την περίοδο της κρίσης.

As a decade has gone by since the beginning of the global financial crisis, governments and people are starting to take stock of the global economic experience since then.

The 2007 crisis has resulted in the largest contraction in economic activity in the post-war era.

It took several years for the largest economies to recover: US, Germany and France managed to recover only by 2011, while the UK and Japan by 2013.

However, in the Eurozone periphery, Italy, Portugal and Greece still have nοt made up the lost ground. Since 2008 – two years before signing the first economic adjustment program – Greece has lost almost 26% of its GDP and its unemployment rate remains at 22%, some 14 percentage points higher than in 2007.

European economies are today far poorer than the trend before the crash predicted.

The crisis has left the young without any hope that they will have the same opportunities to prosper as their parents.

The cost of financial institutions being bailed-out by governments in certain EU member states has been passed to future generations.

The IMF calculated the cost of extra debt taken on by governments and how much had been recouped by 2015.

It appears that Ireland and Greece are not likely to recover the full amounts and will be working through the costs, in terms of more debt, for years to come.

Along with the economic and social consequences in terms of stagnation and rising inequality, the crisis had a tremendous impact on politics by reshaping the political scene across the EU.

With the economic, social and political consequences of the crisis being so large, the question that arises is why financiers failed to foresee the crisis.

Many financiers in both sides of the Atlantic have argued that it had been impossible to see the crisis coming.

However, financiers should have paid more attention to the emerging global bubble from the way that many different markets, distinct from each other, had become synchronized.

So why were regulators, policymakers, investors, and banks so unprepared at the onset of the crisis?

I would like to argue that “market fundamentalism” -the idea that governmental policies cannot do much to improve on the outcomes markets produce without intervention- was the cause behind the crisis.

The financial system, particularly commercial and investment banks, had been deregulated since 1980.

Since then, greed won out over prudence and banks took too much risk with their depositors’ money.

A second question is why has economic recovery been so slow.

Why did the Eurozone not respond with monetary and/or fiscal policies, but instead overemphasized the role of structural reforms for recovery, thus failing to prevent the social and political tensions which gave rise to populism and political instability?

“Market fundamentalism” and institutional design deficiencies offer an explanation for the weak response by governments and European Institutions in addressing the crisis.

European policymakers, claimed initially that there is a “moral hazard” issue in bailing-out Greece and preferred to postpone their decisions.

As a result, the crisis spread across the EU. Action was taken only when it was realized that the crisis could cause an irreversible damage to the Eurozone.

What have EU governments done to avert the re-emergence of a crisis?

1. a) They initiated the European Banking Union, aiming to decouple the banking sector from the state, thus preventing the use of taxpayers’ money to rescue failing banks.

This was achieved by establishing single EU mechanisms for the prudential supervision and resolution of banks. A common deposit guarantee scheme is also currently being developed.

Shifting from the era of bail-outs to that of bail-ins, banks’ creditors have to accept losses on their investment. In that way, tax payers are protected from risks taken by bank managers.

1. b) They adopted the Six Pack, the Two Pack and the Fiscal Compact in order to enhance economic cooperation and surveillance -at least- in the Eurozone. All these mechanisms reduced the political autonomy enjoyed by national parliaments on budgetary issues.
2. c) The ECB introduced unconventional or non-standard tools of monetary policy in order to avert a second Great Depression.

The introduction of Quantitative Easing along with the announcement of the OMT Program have led to an institutional conversion of ECB from its pre-crisis stance.

Today many question whether these non-standard measures could create new bubbles. The answer lies with regulators. With monetary policy, very expansionary regulators should be restrained from rekindling the incentives that led to the crisis.

1. d) They established the European Stability Mechanism to support Eurozone countries in financial distress. Nowadays many are suggesting that ESM should be transformed into a European Monetary Fund.

The reforms in EU economic governance and crisis management bring us to the last question.

Do national parliaments have sufficient power and adequate mechanisms to prevent a new financial crisis?

In the case of Greece, the parliament’s institutional framework that existed before the crisis failed to bring out the unsustainable position of the Greek economy with the large twin – deficits and the rising public debt.

The major political parties and social partners failed to understand the complexities associated with the monetary union membership and the implications of globalization.

Year after year, governments, both conservative and socialist, were presenting before the Parliament budgets with very ambitious fiscal targets.

Few majority MPs -if any- were ready to raise doubts on the underlying assumptions and reject the budget on those grounds.

The opposition parties, as a rule, always rejected the budget, as did professional unions and professional associations arguing that it doesn’t support growth and social cohesion and that it is very restrictive, i.e. they were asking for even higher spending.

To understand why Greece failed to keep its public finances in order, we have to concentrate on the institutional framework for the budgetary process.

The European Commission in 2007 found that Greece had the weakest budgetary procedures among the 18 countries examined.

Before the 2009 crisis, almost a third of the general government revenues and expenditures were outside the budgetary process.

Government ministers acted and spent money as semi-autonomous state agents.

The political parties, in their effort to win popular support, were ready to introduce new social or investment programs boosting public spending and introducing tax cuts at the same time, irrespectively of the economic cycle.

This is why Greece experienced deficits even during years of high growth. Between 2001-2009, fiscal deficits were typically at least 70% higher than their targets.

Despite the fact that the Greek constitution envisages a powerful role for the Parliament in the approval of the State budget, in practice, prior to the crisis the Parliament had little information and, consequently, power to monitor the execution of the approved budget.

Greece’s failure to keep its public finances in order was matched by a failure of European institutions, the very institutions responsible to assess the fiscal situation of Eurozone countries within the context of the Stability and Growth Pact.

An attempt to reform public financial management in Greece has been the Law 3871/2010 on “Fiscal Management and Responsibility”, which was voted in August 2010.

This Law introduced a medium-term budgetary framework for the general government to be approved by the Parliament.

Furthermore, the General Accounting Office is required to submit to the Parliament and make available to the press consolidated reports at a general government level covering public revenue, expenditure, liabilities and financing on a monthly, quarterly and biannual basis.

In this way, the execution of the general government budget is closely and transparently monitored.

In order to improve the quality and accuracy of statistical data the government passed in 2010 the Law 3832 and established the Hellenic Statistical Authority (ELSTAT) as an independent Authority subject to the control of the Hellenic Parliament.

Moreover, in order to facilitate MP’s tasks, the government established in 2010 the Parliamentary Budget Office which operates as an independent unit of the Greek Parliament.

Finally, in 2014 the Greek government passed a Law that established the Fiscal Council as an independent Administrative authority that reports to the Hellenic Parliament when requested or before a parliamentary committee when required.

Before the crisis, similar institutional deficiencies in the budgetary process and/or the supervision of financial institutions were common in other Eurozone countries that also lost access to capital markets and were forced to request financial assistance.

Over the last ten years, the huge economic and social consequences of the crisis dictated the need for institutional reforms which affected national parliaments

During the same time, there is an ongoing debate in the EU about the role and the power of national parliaments in determining economic policy at the national level as a result of the progressive transfer of substantial competences from the national to the supra-national arena.

National legislatures have lost a great deal of policy-making autonomy and control over the Council of Ministers, the European Commission, the European Council and the ECB, who dominate decision making in EU.

Concerns are raised that the role of national parliaments during the crisis has been affected by the often non-transparent and fast-paced intergovernmental negotiations of bail-out programs and Eurozone governance arrangements.

There are many asymmetries as regards the position of the member states and their parliaments in the Eurozone crisis.

Parliaments of countries that received financial assistance are more bound by external constraints.

On the other hand, the reform of the EU economic governance has provided national parliaments with an input to exercise in a more systematic way powers they already had.

As a result of the crisis, the duty of information owed by the executive to the parliaments has been strengthened significantly.

At the same time, the scrutiny and oversight powers of parliaments have been enhanced to guarantee the control of the governments’ position before and after their engagement at European level.

At this time, it is not yet clear whether these reforms can compensate for the loss of legislative powers suffered by national parliaments.

Despite the reforms introduced by the EU and the transformation of the role of national parliaments, one lesson we can learn from financial history is that it is practically impossible to prevent a new financial crisis.

Policymakers should be aware that there will likely be another financial crisis pretty soon with their frequency continuing to be high until we create a more stable global financial framework.

Nevertheless, if policymakers keep in mind the huge and painful cost inflicted on citizens in most Eurozone countries, “act properly” by avoiding the fallacies of market fundamentalism and by blocking the ears of policymakers to prevent them from hearing the Sirens of deregulation who are calling for a relaxation of the regulations introduced after the crisis, then there is reason to hope that we may have fewer crises in the future arising from the financial system.

Το θέμα της σημερινής μας συζήτησης παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον όχι μόνο γιατί ο φιλελεύθερος σοσιαλισμός επανήλθε στην τρέχουσα πολιτική συζήτηση ως μια από τις προτάσεις για την ανανέωση της σοσιαλδημοκρατίας αλλά και για το λόγο ότι η σχέση Σοσιαλισμού και Φιλελευθερισμού χαρακτηρίζεται από μια ιδιαιτερότητα.

Η απάντηση στο ερώτημα για τη σχέση Σοσιαλισμού και Φιλελευθερισμού εξαρτάται σημαντικά από τον χρόνο στον οποίο τίθεται το ερώτημα αλλά και τον τόπο στον οποίο διεξάγεται η συζήτηση. Έτσι θεωρώ, ότι δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι στην ερώτηση αυτή μπορούν να δοθούν και δόθηκαν διαχρονικά διαμετρικά αντίθετες απαντήσεις.

Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και μέχρι την έναρξη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, η Σοσιαλδημοκρατία έχει υιοθετήσει την ατζέντα του Φιλελευθερισμού σε ότι αφορά την κοινοβουλευτική δημοκρατία και τα δικαιώματα των πολιτών. Ωστόσο, η υιοθέτηση του Πολιτικού Φιλελευθερισμού έχει εν μέρει εργαλειακό χαρακτήρα, διότι θεωρείται το καλύτερο πολιτικό σύστημα για την προώθηση των συμφερόντων της εργατικής τάξης. Η πλήρης υιοθέτηση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας ως αξίας θα γίνει σταδιακά, στις δεκαετίες του 1920 και 1930.

Σε ότι αφορά τις οικονομικές θέσεις του Φιλελευθερισμού για όσο διάστημα οι Σοσιαλιστές δεν έχουν ακόμη μια πλήρη και επεξεργασμένη πρόταση για την άσκηση οικονομικής πολιτικής πέρα από τα κείμενα του Μαρξ και την εκτίμηση του για την αναπόδραστη κατάρρευση του καπιταλισμού υπάρχει μια αντιθετική σχέση.

Όπως λέει ο Ιταλός Σοσιαλιστής Κάρλο Ροσέλι («Φιλελεύθερος Σοσιαλισμός», Εκδόσεις Πόλις 2013) «ο σοσιαλισμός γεννήθηκε ως αντίδραση στον –κυρίως οικονομικό – Φιλελευθερισμό που χαρακτήριζε τη σκέψη της αστικής τάξης στις αρχές του 19ου αιώνα».

Οι Σοσιαλδημοκράτες καλούνται να πάρουν πιο συγκεκριμένη θέση σε θέματα οικονομικής πολιτικής μετά το ξέσπασμα του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου καθώς αρχίζουν να συμμετέχουν σε κυβερνήσεις της περιόδου.

Το Laissez-faire του 19ου αιώνα δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες για τη διεξαγωγή του πολέμου. Έτσι, για πρώτη φορά το κράτος παρεμβαίνει στη λειτουργία των αγορών. Είναι η περίοδος που θεσπίζονται και εφαρμόζονται προοδευτικά φορολογικά συστήματα για τη χρηματοδότηση των πολεμικών δαπανών ενώ γίνονται οι πρώτες εθνικοποιήσεις επιχειρήσεων. Ο πόλεμος αυτός νομιμοποιεί στην πολιτική σοσιαλιστικές ιδέες όπως τα προοδευτικά φορολογικά συστήματα ή η εθνικοποίηση των επιχειρήσεων.

Η σχέση αντιπαλότητας μεταξύ Σοσιαλισμού και Φιλελευθερισμού γίνεται πιο έντονη στη δεκαετία του 1920 και κορυφώνεται στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930 κυρίως ως αποτέλεσμα της διεθνούς οικονομικής κρίσης και της αδυναμίας του Φιλελευθερισμού να δώσει ουσιαστική απάντηση στις συνέπειες του οικονομικού κραχ του 1929.

Για τον Ροσέλι: «το σοσιαλιστικό κίνημα είναι ο αληθινός κληρονόμος του φιλελευθερισμού, ο φορέας αυτής της δυναμικής αντίληψης για την ελευθερία που πραγματοποιείται στη δραματική κίνηση της ιστορίας. Φιλελευθερισμός και σοσιαλισμός αντί να έρχονται σε σύγκρουση, μια ανούσια αντιπαράθεση, συνδέονται με στενούς δεσμούς. Ο φιλελευθερισμός είναι η ιδεατή δύναμη που εμπνέει, ο σοσιαλισμός η πρακτική δύναμη που υλοποιεί».

Είναι προφανές από τα γραφόμενα του ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1920, την εποχή που ο Ροσέλι αντιμάχονταν τον Φασισμό και τον Μαρξισμό, η αυτονόητη σχέση ήταν αυτή της αντιπαλότητας. Ο Ροσέλι εκφράζει ένα ιδιαίτερο ρεύμα στις τάξεις των Σοσιαλιστών που αναδείχτηκε κυρίως στην Ιταλία και τη Γαλλία στη δεκαετία του 1920 χωρίς όμως να γίνει κυρίαρχο.

Είναι η περίοδος που σε όλη την Ευρώπη με εξαίρεση ίσως την Αγγλία η σχέση σοσιαλδημοκρατίας και φιλελευθερισμού προσλαμβάνονταν ως σχέση αντιπαλότητας. Η Σέρι Μπέρμαν στο βιβλίο της «Το Πρωτείο της Πολιτικής» περιγράφει τη σχέση αυτή ως εξής: « ..η σοσιαλδημοκρατία …δεν αποτελεί κάποιου είδους συμβιβασμό ανάμεσα στον μαρξισμό και τον φιλελευθερισμό… Η σοσιαλδημοκρατία αντιπροσώπευε μια πλήρως επεξεργασμένη πρόταση τόσο έναντι του μαρξισμού όσο και έναντι του φιλελευθερισμού, μια πρόταση που την χαρακτήριζε η βαθιά και ακλόνητη προσήλωση στην πρωτοκαθεδρία της πολιτικής έναντι της οικονομίας και στον κοινοτισμό».

Η σοσιαλδημοκρατία όμως στο πέρασμα του χρόνου αλλάζει. Από τη σοσιαλδημοκρατία του Μπερνσταιν μέχρι αυτή του Μπραντ, ή του Σρέντερ ή ακόμη και του Γκάμπριελ η απόσταση είναι τεράστια.

Αυτή η σχέση αντιπαλότητας συντηρείται για πολλά χρόνια μέχρι και την αναβίωση των ιδεών του νεοφιλελευθερισμού που κυριαρχούν στις δεκαετίες 1970-1990. Η πρόσφατη διεθνής χρηματοοικονομική κρίση έθεσε υπό αμφισβήτηση την κυριαρχία των νεοφιλελεύθερων ιδεών. Λίγα μόλις χρόνια μετά την εκτίμηση του Φουκογιάμα στο έργο του «Το Τέλος της Ιστορίας» ότι αυτές πλέον δεν θα αμφισβητηθούν από κανένα, η κρίση αυτή δικαίωσε την επιφυλακτική στάση αρκετών σοσιαλδημοκρατών που δεν υιοθέτησαν τις προτροπές του Τρίτου Δρόμου.

Η άκριτη προσχώρηση τμημάτων της σοσιαλδημοκρατίας στην άποψη για πλήρη απελευθέρωση των αγορών και περιορισμό του ρόλου του κράτους, τα χρόνια στα οποία εκδηλώθηκε η νέα φάση της παγκοσμιοποίησης, οδήγησε σε ουσιαστική αλλαγή της ταυτότητας της γεγονός που εξηγεί την προσέγγιση της με τον νεοφιλελευθερισμό.

Έτσι, από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 γίνεται ξανά συζήτηση για τον «φιλελεύθερο σοσιαλισμό». Σε αυτή τη φάση η νοηματοδότηση του σοσιαλισμού απέχει πολύ από τις κλασικές του θέσεις. Για παράδειγμα σοσιαλιστικά κόμματα σε πολλές χώρες δεν θεωρούν προτεραιότητά τους την υπεράσπιση του κόσμου της εργασίας, την παρέμβαση του κράτους στην οικονομία και την κοινωνική πρόνοια, απαρνιούνται μια πολιτική αλληλεγγύης που θα αποβλέπει στην προστασία των ατόμων, μια ευρεία αναδιανομή του πλούτου, ή την ανάγκη εξανθρωπισμού του καπιταλισμού κ.λπ.

Από πολιτική άποψη η όσμωση της σοσιαλδημοκρατίας με τον νεοφιλελευθερισμό δεν την βοήθησε εκλογικά. Ο Γερ. Μοσχονάς σε συνέντευξη του της 6ης Ιουνίου στην Εποχή αναφέρει τα εξής για τις εκλογικές επιδόσεις της σοσιαλδημοκρατίας: “Στις 13 δυτικοευρωπαϊκές χώρες που μετράω (εκτός Ελλάδας, Ισπανίας, Πορτογαλίας), η σοσιαλδημοκρατία σήμερα κατά μέσον όρο καταγράφει απώλειες περίπου 33% με 34% σε σχέση με το ποσοστό που είχε στη δεκαετία του 1950. Στις δε τρεις χώρες του Νότου οι απώλειες σήμερα, σε σχέση με τις επιδόσεις της δεκαετίας του 1980, είναι της τάξης του 44,5% κατά μέσον όρο…”.

Η αποδυνάμωση της ενίσχυσε είτε τα λαϊκιστικά κόμματα της Αριστεράς που κράτησαν μια πιο επιθετική στάση απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και στην κυριαρχία των αγορών είτε τα λαϊκιστικά κόμματα της ακροδεξιάς για τους ίδιους λόγους αλλά και επειδή επαναφέρουν στο προσκήνιο της πολιτικής έναν ξεπερασμένο εθνικισμό και προτείνουν την εκδίωξη των μεταναστών.

Σήμερα για πολλούς η σχέση Σοσιαλδημοκρατίας και Πολιτικού Φιλελευθερισμού είναι αυτονόητη. Όμως η σοσιαλδημοκρατία -αν και όχι σε όλες τις εκδοχές της- κρατά μια στάση αντιπαλότητας απέναντι στον οικονομικό φιλελευθερισμό και στο πρόταγμα του για ελεύθερες και ανεξέλεγκτες αγορές.

Οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία οδηγούν σε ανανέωση του ενδιαφέροντος για τη σχέση αυτή και ο όρος σοσιαλφιλελευθερισμός χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις ιδέες της πολιτικής πλατφόρμας του νικητή των Προεδρικών εκλογών της Γαλλίας. Είναι δύσκολο να προδικάσει κανείς τι ακριβώς περιεχόμενο θα επιχειρήσει να προσδώσει ο Μακρόν στο Φιλελεύθερο Σοσιαλισμό. Είναι όμως σίγουρο, ότι θα απέχει πολύ από αυτό του Ροσέλι καθώς η πολιτική του πρόταση είναι πιο κοντά σε αυτή του Τρίτου Δρόμου. Αυτή δηλαδή που έφερε τα Σοσιαλιστικά κόμματα πιο κοντά στο νεοφιλελευθερισμό.

Στην Βρετανία αντίθετα η ανάληψη της ηγεσίας του Εργατικού Κόμματος από τον Κόρμπιν οδήγησε σε οριστική ρήξη με τις ιδέες του Τρίτου Δρόμου. Η πολιτική του πρόταση παραπέμπει πιο πολύ στις προγραμματικές προτάσεις της Σοσιαλδημοκρατίας της χρυσής περιόδου του εθνικού Κεϋνσιανισμού που έχει εγκαταλειφθεί από όλα τα Σοσιαλιστικά κόμματα από την δεκαετία του 1990.

Για τις ανάγκες της σημερινής συζήτησης ενόψει του Συνεδρίου της Δημοκρατικής Συμπαράταξης αποκτά ιδιαίτερη σημασία να αναζητήσουμε πως προσλαμβάνουν σήμερα τα ελληνικά κόμματα του δημοκρατικού σοσιαλισμού τη σχέση σοσιαλισμού και φιλελευθερισμού.

Ανατρέχοντας στις προγραμματικές θέσεις της ΔΗΜΑΡ προκύπτει ότι, η ΔΗΜΑΡ εμπνέεται από τα ιδεώδη του πολιτικού φιλελευθερισμού και αντιτίθεται στον κρατισμό και στο πελατειακό κράτος. Αντιπαρατίθεται στο νεοφιλελευθερισμό.

Ανάλογες απόψεις θα βρει κανείς στην πρόσφατη πολιτική εισήγηση για τη ΔΗ.ΣΥ. όπου είναι εμφανής η αναγνώριση της σχέσης μεταξύ Δημοκρατικού Σοσιαλισμού και Πολιτικού Φιλελευθερισμού. Το ίδιο ισχύει και με τα πρόσφατα καταστατικά κείμενα του ΠΑΣΟΚ.

Στα κείμενα του Κινήματος Δημοκρατών Σοσιαλιστών υπάρχει ευθεία αναφορά στη σχέση αυτή. Στην Πολιτική Εισήγηση που εγκρίθηκε πρόσφατα στην 3η Συνδιάσκεψη αναφέρονται τα εξής:

“Το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών εκφράζει ταυτόχρονα μια δέσμη αξιών που βασίζονται στις ζωντανές παραδόσεις του ανθρωπισμού, του διαφωτισμού, του πολιτικού φιλελευθερισμού και του δημοκρατικού σοσιαλισμού».

Τέλος σε ότι αφορά τη θέση για το νεοφιλελευθερισμό αναφέρονται τα εξής:

“Συγκροτούμε μέτωπο απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό, και κυρίως, απέναντι στις παλιές και νέες ανισότητες που αυτός παράγει. Μέτωπο στη λογική ότι οι αγορές οδηγούν στα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα παραβλέποντας ότι την ώρα που παράγεται τόσος πλούτος οι ανισότητες φτάνουν σε πρωτόγνωρα επίπεδα για την σύγχρονη εποχή».

Συμπερασματικά, σε μια περίοδο ανασύνταξης του χώρου του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού στην Ελλάδα η σχέση του με τον Πολιτικό Φιλελευθερισμό είναι περισσότερο καθαρή από οποιαδήποτε άλλη φορά στην ιστορία του. Οι αναφορές στις αξίες της Ανοικτής Κοινωνίας στα κείμενα της ΔΗ.ΣΥ. και του Κινήματος Δημοκρατών Σοσιαλιστών δεν είναι τυχαίες και δύσκολα θα τις έβρισκε κανείς στα πολιτικά κείμενα κομμάτων του χώρου στο παρελθόν.

Σήμερα, ο Δημοκρατικός Σοσιαλισμός στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη είναι σε αναζήτηση νέας ταυτότητας για να εκφράσει τη συμμαχία των υγιών παραγωγικών δυνάμεων που παράγουν νέο πλούτο και αυτών που πλήττονται από την παγκοσμιοποίηση.

Για να το πετύχει δεν αρκεί να περιοριστεί στο όραμα ενός «καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο». Την ώρα που ο ευάλωτος στον νεοφιλελευθερισμό «Τρίτος Δρόμος» κατέρρευσε, η Σοσιαλδημοκρατία καλείται σήμερα να επιδιώξει, σε ευρωπαϊκό πλέον επίπεδο, τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων του καπιταλισμού και την καταπολέμηση των μεγάλων ανισοτήτων.

Αυτό θα το πετύχει αν αποδεχτεί εκ νέου την ανάγκη να ηγεμονεύει ιδεολογικά «το πρωτείο της πολιτικής» και να εργαστεί για να συγκροτηθούν υπερεθνικά όργανα οικονομικής διακυβέρνησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο στη βάση κοινών αξιών. Πολλά από τα σύγχρονα προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή, το μεταναστευτικό, η φοροαποφυγή των μεγάλων επιχειρήσεων, έχουν παγκόσμια διάσταση. Αν η σοσιαλδημοκρατία κάνει το λάθος να αναζητήσει τη λύση στα σύγχρονα προβλήματα εντός των εθνικών ορίων θα ηττηθεί και θα χαθεί.

Η πρόκληση σήμερα είναι να συγκροτήσει το νέο συμβιβασμό αυτή τη φορά ανάμεσα στο κράτος, την αγορά, τις γιγάντιες εταιρείες που μπορούν να επηρεάσουν επ’ ωφελεία τους τις αποφάσεις του κράτους και την κοινωνία των πολιτών. Στο βαθμό που θα ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση η Σοσιαλδημοκρατία στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη θα ξαναγίνει δύναμη ηγεμονική στο χώρο της κεντροαριστεράς για να προωθήσει την βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη σε συνθήκες πολιτικής ασφάλειας.

Έχουν συμπληρωθεί επτά χρόνια από την ημέρα που η χώρα έχασε την πρόσβαση στις αγορές και υποχρεώθηκε σε αναγκαστικό δανεισμό υπογράφοντας το πρώτο μνημόνιο.

Στόχος, η αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ανισορροπιών, η διασφάλιση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η αναδιάρθρωση της οικονομίας μέσω μεταρρυθμίσεων.

Η Ελλάδα σήμερα έχει υπογράψει το τρίτο μνημόνιο και παραμένει εκτός αγορών ενώ η ύφεση και η στασιμότητα των τελευταίων εννέα χρόνων είχαν ως αποτέλεσμα να χαθεί το 26% του ΑΕΠ και να καταστραφούν κατά τη διάρκεια της κρίσης πάνω από 1 εκατομ. θέσεις εργασίας.

Οι μεταρρυθμίσεις αποτελούν αναγκαία συνθήκη προκειμένου η χώρα να βγει οριστικά από την κρίση.

Μεταρρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα, θεσμούς, λειτουργία πολιτικού συστήματος, δικαιοσύνη, αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, εργασιακές σχέσεις.

Στη δημόσια συζήτηση οι μεταρρυθμίσεις έχουν χρωματιστεί αρνητικά. Ταυτίζονται αποκλειστικά με περικοπές μισθών και συντάξεων ή κοινωνικών επιδομάτων, αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις σε βάρος των δικαιωμάτων των εργαζομένων, γενικά με αλλαγές που στην πράξη οδηγούν σε επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, σε ανασφάλεια και αβεβαιότητα.

Αυτό υπήρξε το συνδυαστικό αποτέλεσμα αφενός της απουσίας ουσιαστικής συζήτησης για το πώς η χώρα οδηγήθηκε στην κρίση και αφετέρου συγκεκριμένων οργανωμένων προσπαθειών να απαξιωθεί η έννοια της μεταρρύθμισης και να χαθεί η κοινωνική στήριξη ακόμη και σε αλλαγές τις οποίες η κοινωνία είχε αποδεχτεί ότι είναι αναγκαίες.

Ακόμα και σήμερα δεν έχει συζητηθεί επαρκώς αν την κρίση την προκάλεσε η απουσία μεταρρυθμίσεων στο νέο περιβάλλον που συνδιαμόρφωναν η συμμετοχή στην ΟΝΕ και η παγκοσμιοποίηση.

Ούτε συζητήθηκε ουσιαστικά τι σήμαινε η άνοδος του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών στο 14% του ΑΕΠ το 20007. Δεν συζητήθηκε με ποια εργαλεία μια χώρα, μέλος της ευρωζώνης που δεν έχει στη διάθεσή της το εργαλείο της υποτίμησης, μπορούσε να διορθώσει την ανισορροπία αυτή.

Επιπλέον, δεν συζητήθηκε ποια είναι η στόχευση των επιμέρους μεταρρυθμίσεων. Ποιοι  ωφελούνται και ποιοι ζημιώνονται από αυτές και εάν τελικά  υπάρχει άλλος τρόπος επίλυσης των προβλημάτων χωρίς μεταρρυθμίσεις.

Πολλοί μεταξύ των οποίων και ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Blanchard έχουν υποστηρίξει ότι η Ελλάδα δεν κατάφερε να βγει από την κρίση γιατί δεν προχώρησε στην εφαρμογή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων έγκαιρα και αποφασιστικά.

Η άποψη αυτή δεν υποστηρίζεται από τα στοιχεία του ΟΟΣΑ και άλλων οργανισμών σύμφωνα με τα οποία η Ελλάδα προχώρησε με ικανοποιητικούς ρυθμούς στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων την περίοδο 2010-2012 και στη συνέχεια μέχρι και το 2014. Σύμφωνα με τους σχετικούς δείκτες του ΟΟΣΑ την τελευταία διετία η πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις έχει υποχωρήσει έναντι της προηγούμενης περιόδου.

Παρά την πρόοδο που έχει καταγράψει η χώρα, η ανάγκη σήμερα για να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις, που θα απελευθερώσουν τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας και θα αποδυναμώσουν μέχρι την οριστική του κατάρρευση το πελατειακό κράτος που ευθύνεται για την κρίση και κατάρρευση της οικονομίας, είναι αναγκαίες περισσότερο από κάθε άλλη φορά.

Η ανάγκη για αλλαγές στη χώρα δεν αποτελεί σημερινό ζητούμενο. Ήδη από το 2009 το κεντρικό μας σύνθημα ήταν «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε».

Οι αλλαγές που δρομολογήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια και επηρέασαν την καθημερινότητα του πολίτη δεν έγιναν ούτε εύκολα ούτε χωρίς αντιστάσεις.

Υπήρχαν οργανωμένες ομάδες αντίστασης που υπερασπιζόντουσαν τα προνόμια τους μέσω των οποίων διασφάλιζαν με αδιαφανή τρόπο προσόδους σε βάρος της κοινωνικής πλειοψηφίας.

Η έξοδος από την κρίση και η θεμελίωση μιας Ελλάδας της ευημερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης που δίνει νέες ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες της πρέπει να αποτελέσει την στρατηγική μας στόχευση.

Σε αυτή την προσπάθεια χρειαζόμαστε τη στήριξη της κοινωνίας.